Prawosławie świętuje Boże Narodzenie

Prawosławna cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Szczecinie

 PRAWOSŁAWIE, POLSKA

Szczecin jest miastem wielu kultur i wyznań. I chociaż rzymskich katolików jest tu najwięcej, a ich kościoły dominują w mieście, to, poza chrześcijanami (katolikami, protestantami, prawosławnym), mieszkają tu mahometanie, żydzi a nawet buddyści, tutaj też są ich miejsca kultu i modlitw.
Mieszkam akurat w takiej dzielnicy miasta, którą można nazwać – ekumeniczną. W pejzażyku zaokiennym mam widoczne dwie świątynie, obie stanowiące cenne zabytki architektoniczne, z wielowiekowym wystrojem wnętrz. Jeden z kościołów, mniejszy i bliższy, należy do parafii polskokatolickiej, drugi, dalszy, katedralna bazylika - do Kościoła rzymskokatolickiego. 

Ok. 200 m. za moim domem, przy przylegającej ulicy do budynku, w którym mieszkam, jest nowa cerkiewka św. Mikołaja Cudotwórcy, należąca do prawosławnych, a z okna mego gabinetu można zobaczyć wieżyczkę świątyni luterańskiej, znajdującej się na drugim brzegu Odry. 
Dlatego święta Bożego Narodzenia trwają tu przez dwa tygodnie!

Moi prawosławni sąsiedzi za trzy dni wieczorem i nocą z 6 na 7 stycznia - rozpoczną świętowanie Bożego Narodzenia - uroczystą wigilią (6 stycznia), obchodzoną przez wiernych z parafii św. Mikołaja, zgodnie z kalendarzem juliańskim. Jest on "opóźniony" o 13 dni w stosunku do obowiązującego niemal wszędzie na świecie kalendarza gregoriańskiego.

Freski kopuły cerkwi św. Mikołaja w Szczecinie

Szczecińska parafia prawosławna jest wielonarodowa i wieloetniczna. Należą do niej osiadli w mieście Rosjanie, Grecy, Białorusini, znacznie poszerzona ostatnio diaspora Ukraińców, i inne narodowości z dawnego ZSRR, są też w niej polscy wyznawcy prawosławia. Do niedawna informacje parafialne były pisane po polsku i rosyjsku, teraz są też po ukraińsku. Niemniej jednak, rosyjski jest tu językiem raczej wiodącym. Proboszczem parafii jest ks. Paweł Stefanowski.

Boże Narodzenie w prawosławiu zalicza się do jednych z 12 tzw. "wielkich świąt", a także - z czterech spośród nich, które są poprzedzone postem. Trwa on 40 dni a jego celem jest uświęcenie ostatnich dni roku sakramentem odnowienia duchowej jedności z Bogiem i przygotowanie się do świąt. Post kończy się wigilią. Święta trwają trzy dni, nie licząc wieczoru wigilijnego.

4
W szczecińskiej parafii prawosławnej wigilia Bożego Narodzenia (6 stycznia) rozpoczyna się wieczornym nabożeństwem w cerkwi, zwanym - Wielkie Powieczerije, potem odprawiana jest jutrznia bożonarodzeniowa.

Wierni dzielą się prosforą, czyli wypiekanym przaśnym chlebem - odpowiednikiem opłatka w Kościele katolickim. Prosfora (z j ez. greckiego: ofiara) to chleb używany w Kościele wschodnim do konsekracji i komunii, a wieczerza wigilijna w prawosławnych domach - to jedyny posiłek w ciągu dnia.

Boże Narodzenie w szczecińskiej cerkwi w. Mikołaja (2014)

U pierwszych chrześcijan prosforą nazywano wszelkie dary przynoszone przez wiernych na nabożeństwa. Dopiero, gdy agapy, czyli wspólne wieczerze, oddzielono od liturgii, prosfora stała się chlebem liturgicznym. Współczesna prosfora ma kształt małych, jasnych, mieszczących się w dłoni krążków, podobnych do malutkich chlebków. Składa się z dwóch kawałków. Mniejszy krążek, nakładany na większy, jest ozdabiany pieczątką, najczęściej w kształcie krzyża, choć wyjątkowo mogą pojawiać się na nim inne znaki, oznaczające święte miejsca lub świętych.

Boże Narodzenie w szczecińskiej cerkwi św. Mikołaja (2014)

Na prawosławnym stole wigilijnym prosfora pełni rolę opłatka, którym wierni dzielą się składając sobie życzenia. Na wigilijnych stołach polskich prawosławnych pojawią się tradycyjne potrawy, jak karp w galarecie, pierogi z grzybami i kapustą, czy barszcz z uszkami. A także inne regionalne potrawy, związane z pochodzeniem etnicznym wyznawcy. Będzie także sianko pod obrusem i dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa.

Pierwszego dnia świąt (7 stycznia) obchodzi się narodzenie Jezusa w Betlejem, a w cerkwiach odprawiana jest liturgia św. Bazylego Wielkiego. Wieczorem (o 17-tej) w szczecińskiej cerkwi odbędzie się nabożeństwo zwane Wielką Wieczernią. 
Po nocnych nabożeństwach wierni spotykają się w rodzinnym gronie.

Drugiego dnia (8 grudnia) czci się Najświętszą Marię Pannę, która narodzinami Dzieciątka połączyła ze sobą Niebo i Ziemię. Trzeciego dnia wspomina się pierwszego męczennika, świętego Stefana, który oddał życie za Chrystusa narodzonego w Betlejem.  

Ks. P. Stefanowski z ikoną Bożego Narodzenia (2014)

W prawosławnej świątyni nie ma znanego u katolików - żłóbka. Wierni adorują ikonę Bożego Narodzenia, którą wystawia się na środek cerkwi. Natomiast są ozdobione lampkami choinki.  W świąteczny czas wierni prawosławni pozdrawiają się słowami: „Христос рождается-славьте его”  (Christos rożdajetsia - sławtie jego) - Chrystus się rodzi – sławcie Go.

Prawie w każdej parafii organizowana jest grupa kolędnicza. W województwie podlaskim grupy cerkiewnych kolędników można spotkać nie tylko na wsi, ale i w Białymstoku. Polscy wyznawcy prawosławia śpiewają około stu kolęd.

Na wsiach, pierwszego dnia świąt gospodarze dają zwierzętom wodę święconą do picia i siano z wigilijnego stołu do jedzenia po to, by w domu nie zabrakło zdrowia i pomyślności. Trochę święconej wody w tej samej intencji wlewa się do studni.

Do święta Trzech Króli ustawiony jest też w domach prawosławnych na wsi snopek zboża, zwany perepelicą, w celu zapewnienia urodzajnego roku. W cerkwiach po obu stronach ikonostasu, jak i w każdym domu znajduje się ustrojona choinka. Dawniej w święta obserwowano też pogodę, aby dowiedzieć się, jaki będzie nadchodzący rok.

Liczbę polskich wyznawców prawosławia hierarchowie Cerkwi w Polsce szacują na 550-600 tysięcy. Największe ich wspólnoty żyją w województwie podlaskim - w Białymstoku oraz w południowo-zachodniej części województwa, Hajnówce, Bielsku Podlaskim, Gródku, Michałowie.

Prawosławni z południowo-wschodnich regionów Polski święta Bożego Narodzenia obchodzi według kalendarza juliańskiego (7 stycznia). Wyznawcy prawosławia mieszkający w Warszawie i w niektórych zachodnich regionach Polski, święta obchodzą w tym samym terminie, co katolicy. W Szczecinie – wg kalendarza juliańskiego.

 Moim prawosławnym 
Przyjaciołom i Znajomym,
Gościom i Czytelnikom, 
w Polsce, Rosji, na Białorusi
I w innych krajach,
z okazji  zbliżających się świąt
Bożego Narodzenia
składam najserdeczniejsze życzenia
spokojnych, radosnych świąt
pełnych miłości i życzliwości.  

Моим православным 
друзьям и знакомым,
 гостям и читателям, 
в Польше, России, Беларуси 
и в других странах, 
с наступающим 
Pождеством 
шлю самые сердечные пожелания 
спокойных, веселых праздников, 
полных любви и доброты.