Piechociński o Ukrainie – cz. 1 „Sytuacja makroekonomiczna Ukrainy”

 UKRAINA - GOSPODARKA

Wczoraj otrzymałam od wicepremiera i ministra gospodarki Janusza Piechocińskiego analizę ukraińskiej gospodarki i relacji ekonomicznych Polski z Ukrainą. 

Przedstawiam ją, ze wzgledu na objętość - w trzech  odrębnych częściach. 
     Cz. 1 - Sytuacja makroekonomiczna,
     Cz. 2 -  Relacje gospodarcze Ukraina - Rosja,
                   http://sophico21.blogspot.com/2014/03/piechocinski-o-ukrainie-cz2-relacje.htm
      Cz. 3 - Ukraina jako partner gospodarczy Polski
                   http://sophico21.blogspot.com/2014/03/piechocinski-o-ukrainie-cz3-ukraina.html

Sytuacja makroekonomiczna Ukrainy

Gospodarka ukraińska, jeszcze przed zaostrzeniem się sytuacji wewnętrznej w tym kraju, znajdowała się w stanie recesji.

W dwóch pierwszych miesiącach I kwartału br. o 5% spadła wartość produkcji przemysłowej, o 16,8% – budowlanej; spadkowi oparło się jedynie rolnictwo (+5,8%). Utrzymuje się słaba dynamika w handlu zagranicznym. Wprawdzie eksport wzrósł (po dwóch miesiącach br.) o 1,9%, do 10,5 mld USD (przy wciąż malejącym eksporcie metalurgii), import zmniejszył się jednak aż o

6,3%, do 11,4 mld USD (głównie na skutek spadku o ponad 23% importu gazu).

Przedłużająca się recesja powoduje kolejne redukcje prognoz wzrostu PKB Ukrainy w 2014 roku (założenia rządu wzrost o 3,4%).

Bank Światowy zmniejszył prognozę z 3,5% do 1%; Międzynarodowy Fundusz Walutowy z 3,5% do 0%.

W planowanym na kwiecień br. przeglądzie gospodarki światowej MFW przewiduje, że Ukraina osiągnie w br. najgorszy wynik spośród państw WNP.

Ogólne wskaźniki makroekonomicznych Ukrainy w 2013 r.

Ogólne wskaźniki makroekonomiczne Ukrainy w 2013 r.

PKB Ukrainy, po znikomym wzroście w 2012 r. (o 0,2%), w kolejnych trzech kwartałach 2013 r. wykazywał spadki – odpowiednio: -1,1%, -1,3% i -1,3% w porównaniu do wyników z analogicznych okresów 2012 r. (pięć kolejnych kwartałów spadku, poczynając od II połowy 2012 r.). Na chwilę obecną brak danych za IV kwartał 2013 r., wstępne dane mówią jednak o dobrych wynikach (wzrost o 3,7%), co pozwala zakładać, iż PKB Ukrainy w 2013 r. utrzyma się na poziomie z roku poprzedniego (zerowy wzrost).

Jednym z głównych czynników powodujących spadek PKB Ukrainy były złe wyniki w sektorze przemysłowym i w budownictwie. Poziom produkcji przemysłowej na Ukrainie w 2013 r. obniżył się o 4,3% (dla porównania w 2012 r. spadek ten wyniósł 0,5%), w styczniu 2014 r. tendencja ta była kontynuowana – poziom produkcji obniżył się o 5% w porównaniu do wyników ze stycznia 2013 r. Z kolei w sektorze budowlanym poziom produkcji budowlanej obniżył się w 2013 r. o 14,% (w 2012 r. o 8,3%), a w styczniu 2014 r. o 16,4%.

Tendencje te były wzmacniane przez złe wyniki w handlu zagranicznym Ukrainy. W 2013 r. odnotowano spadek eksportu towarów z Ukrainy (o 8%, podczas gdy w 2012 r. odnotowano niewielki wzrost o 0,6%) i mimo, iż spadek ten był mniejszy od spadku poziomu importu (o 9,1%, w 2012 r. wzrost o 2,5%) to w obrotach towarowych z zagranicą Ukraina nadal odnotowuje wysoki deficyt (13,6 mld USD w 2013 r. wobec 19,8 mld USD w 2012 r.), który tylko częściowo niwelowany jest dodatnim saldem w obrotach handlowych usługami z zagranicą. W rezultacie Ukraina systematycznie odnotowuje wysoki deficyt rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego: 8,1 % PKB w 2012 r. oraz 8,5% PKB po 9 miesiącach 2013 r.

Czynnikiem dotychczas łagodzącym tendencje recesyjne w gospodarce ukraińskiej były dobre wyniki ukraińskiego rolnictwa (zwłaszcza upraw zbóż, które stanowią ważną pozycję eksportową tego kraju). Po słabym 2012 r. (spadek łącznej produkcji rolnej o 4,5%) w 2013 r. produkcja rolna na Ukrainie była wyższa w porównaniu z wynikami z 2012 r. o 13,7%, a w styczniu 2014 r. o 6% (w porównaniu do wyników ze stycznia 2013 r.). Bilans płatniczy Ukrainy był natomiast poprawiany przez napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych – w 2013 r. ich poziom wzrósł

łącznie o 5,6 mld USD do poziomu 58,1 mld USD na koniec roku.

Złe wyniki gospodarki ukraińskiej hamowały wzrost cen w tym kraju – w 2012 r. średnioroczna inflacja na Ukrainie wyniosła 0,6%, w 2013 r. odnotowano deflację na poziomie 0,3%, a w styczniu 2014 r. ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 0,5% (w porównaniu do cen ze stycznia 2013 r.). Recesja gospodarcza nie przełożyła się jednak na wzrost bezrobocia – poziom bezrobocia na Ukrainie w 2012 r. wynosił 7,5%, a po trzech kwartałach 2013 r. 7%.

Program działalności Gabinetu Ministrów  (rządu) Ukrainy

W dniu 4 marca 2014 r. opublikowana została informacja dot. „Program działalności Gabinetu Ministrów Ukrainy”. Główne cele i zadania rządu to m.in.:

·         zapewnienie suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy;

·         podpisanie umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską;

·         rozwój dwustronnych stosunków partnerskich z Federacją Rosyjską;

·         wznowienie współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym;

·         stabilizacja sytuacji finansowej;

·         reforma organów ochrony prawa;

·         tworzenie nowego systemu zarządzania państwem;

·         zapewnienie kontroli ze strony społeczeństwa nad wykorzystywaniem środków z budżetu państwowego;

·         demonopolizacja gospodarki;

·         ochrona praw inwestorów;

·         przywrócenie zaufania inwestorów;

·         zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i energooszczędności;

·         przeprowadzenie lustracji.

W celu realizacji celów i zadań „Programu…” rząd planuje uchwalenie szeregu aktów prawnych dotyczących m.in. lustracji, Biura Antykorupcyjnego, prokuratury, zmian do ustawy budżetowej Ukrainy oraz ustawy o zamówieniach publicznych, demonopolizacji gospodarki, ochrony konkurencji i innych.

Sytuacja na rynku walutowym

Od grudnia 2013 r. ukraińska waluta straciła na wartości ponad 27%.

Oficjalny kurs Narodowego Banku Ukrainy dolara amerykańskiego został ustanowiony na 3 marca br. na poziomie 9,6994 UAH/USD (podczas gdy przez cały 2012 r. i 2013 r. był on utrzymywany na poziomie 7,9930 UAH/USD). Oficjalny kurs euro na 3 marca br. Ustanowiony został na poziomie 13,3977 UAH/ EUR (pod koniec 2013 r. kurs ten wynosił 11,0415 UAH/EUR, a pod koniec 2012 r. – 10,5371 UAH/EUR)

Z kolei na rynku międzybankowym notowania amerykańskiej waluty w piątek 28 lutego ukształtowały się na poziomie 9,60-10,50 UAH/USD (średnioważony kurs: 9,6994 UAH/USD; dotychczas rekordowy poziom – 10 UAH za dolara – odnotowany został 18 grudnia 2008 r., w  trakcie głębokiego kryzysu finansowego i gospodarczego), a euro na poziomie 13,2575-14,5045 UAH/EUR.

Średnie kursy detaliczne ukształtowały się w dniu 28 lutego br. na poziomie (kurs kupna / kurs sprzedaży): 10,301-11,151 UAH/USD oraz 14,085-15,491 UAH/EUR.

W warunkach przeciągającej się niestabilności należy liczyć się z dalszym spadkiem kursy hrywny – zdaniem niektórych ekspertów nawet do poziomu 12-16 UAH za dolara. Ukraińscy bankowcy zauważają, że wzrost popytu daje się zaobserwować nie tylko ze strony ludności, ale i przedsiębiorstw. Kurs dolara rósł też w wyniku wyjścia na rynek walutowy państwowego przedsiębiorstwa NAK „Naftohaz Ukrainy”, które skupowało amerykańską walutę w celu spłaty zadłużenia wobec rosyjskiej spółki „Gazprom” z tytułu dostaw gazu ziemnego.

Dotychczasowe działania Narodowego Banku Ukrainy na rzecz ustabilizowania sytuacji na rynku walutowym:

·         odroczenie terminu realizacji zamówień na zakup waluty (postanowienia nr 49) – banki komercyjne mogą dokonywać na zlecenie swoich klientów zakupów waluty dopiero w szóstym dniu operacyjnym po zaksięgowaniu przez danego klienta środków w walucie narodowej;

·          pomoc dla zagrożonych banków (postanowienie nr 91 z 24 lutego br.) – zgodnie z tym postanowieniem bank centralny zobligował się udzielić pomocy finansowej bankom, które w ciągu ostatnich 5 dni roboczych utraciły 2% wkładów (pomoc taką do chwili obecnej udzielono 4 bankom na łączną kwotę 183 mln UAH);

·          wprowadzenie czasowych ograniczeń wypłat wkładów dewizowych (postanowienie z 28 lutego br.) – osoby fizyczne czasowo mogą dokonywać wypłat wkładów w walutach obcych do równowartości 15 tys. UAH dziennie (ok. 1100 Euro), zarówno z kont bieżących, jak i lokat (ograniczenia te nie dotyczą wypłat wkładów w hrywnie).

Stan finansów publicznych Ukrainy

            Dług publiczny i łączne zadłużenie Ukrainy.

Łączny dług publiczny tego kraju (zarówno bezpośrednie zadłużenie państwa, jak i zadłużenie gwarantowane przez państwo) w ostatnich latach systematycznie się zwiększa – pod koniec 2012 r. dług ten wynosił 59,2 mld USD, pod koniec 2013 r. – 64,4 mld USD, a na koniec stycznia 2014 r. wynosił 73,2 mld USD (około 41% PKB, rok wcześniej było to 36,6%), z czego 35,8 mld USD (48,9%) przypadało na zobowiązania zewnętrzne, a 37,3 mld USD (50,9) na wewnętrzne.

Rośnie również całkowite zadłużenie zagraniczne Ukrainy (zadłużenie zarówno sektora publicznego, jak i podmiotów prywatnych) – na koniec 2011 r. zadłużenie to wynosiło 126,2 mld USD (77,3% PKB), na koniec 2012 r. – 135 mld USD (76,6% PKB), a na koniec września 2013 r.

– 137,7 mld USD (77,3% PKB).

            Rezerwy walutowe.

Poziom rezerw walutowych Ukrainy od połowy 2011 r. systematycznie się obniża. Z najwyższego ich poziomu (37,5 mld USD), odnotowanego w połowie 2011 r., rezerwy te obniżyły się do poziomu 31,7 mld USD na koniec 2011 r., następnie do 24,5 mld USD na koniec 2012 r. i do 20,4 mld USD na koniec 2013 r. Stan tych rezerw walutowych oceniany jest aktualnie na 15 mld USD (na początku lutego ich poziom oceniany był jeszcze na 17,8 mld USD).

W dniu 28 lutego br. Prezes Narodowego Banku Ukrainy ocenił, iż obecne rezerwy walutowe wystarczą na pokrycie aktualnych zobowiązań finansowych Ukrainy.

            Budżet państwa

Dochody państwa, jak dotychczas, nie pozwalają całkowicie sfinansować wydatków budżetowych.

W 2012 r. deficyt budżetu państwa wyniósł 53,3 mld UAH (3,7% PKB), w 2013 r. – 64,7 mld UAH (3,4% PKB po trzech kwartałach 2013 r.), a w styczniu 2014 r. – 1,6 mld UAH.

Jeżeli jednak uwzględnić również transfery z budżetu państwa na zbilansowanie finansów państwowego przedsiębiorstwa NAK „Naftohaz Ukrainy” oraz Funduszu Emerytalnego Ukrainy to w rzeczywistości ten deficyt jest znacznie wyższy (według ocen niektórych analityków sięgający nawet do 10% PKB).

            Zobowiązania płatnicze Ukrainy z terminami wykonalności płatności.

Obecne władze Ukrainy oceniają swoje zobowiązania płatnicze w latach 2014-2015 na 35 mld USD, z czego 5 mld USD to płatności z tytułu dostaw gazu z Rosji. Ponad 60% zadłużenia Ukrainy zaciągnięte jest w walucie obcej, w tym 40% całości długu jest wyrażone w dolarze – co oznacza, iż osłabienie hrywny powodować będzie gwałtowny wzrost tego zadłużenia.

            Aktualne zobowiązania płatnicze.

·         Wypłata emerytur – wg informacji nowego ministra pracy i polityki społecznej Ukrainy - L. Denisowej w miesiącu marcu br. na wypłatę świadczeń socjalnych i emerytów z Funduszu Emerytalnego niezbędne są środki w wysokości 12 mld UAH;

·         płatności za dostawy rosyjskiego gazu – zadłużenie za rosyjski gaz wynosi około 2 mld USD (dotyczy to dostaw z okresu sierpień 2013 – styczeń 2014); miesięczny koszt zakupu gazu zależy od poboru, który waha się znacznie w zależności od pory roku - w 2013 r. Ukraina importowała gaz na sumę 11,5 mld USD; zniżka za gaz (268,5 USD za tys. m3) obowiązuje jedynie przez pierwszy kwartał 2014 r., w obecnej sytuacji jest mało prawdopodobne, aby Rosja zdecydowała się na jej utrzymanie, co oznacza że cena wróci do około 400 USD za tys. m3.

·         zobowiązania wobec MFW – w 2014 r. łączna suma kredytu należnego do spłaty na rzecz MFW wyniesie 3,67 mld USD (Ukraina spłaciła 647 mln USD w styczniu 2014 r., brak jest informacji na temat spłaty 359,6 mln USD, które było zaplanowane na 12 lutego 2014 r.), największe spłaty zaplanowane są na miesiące kwiecień, czerwiec i październik.

            Ocena ryzyka ogłoszenie niewypłacalności przez Ukrainę

Agencje ratingowe „Standards&Poors” i „Fitach” oceniają aktualnie długoterminową zdolność kredytową Ukrainy w walutach zagranicznych na poziomie „CCC” z prognozą „negatywną” (przy czym obie agencje – odpowiednio 21.02 i 7.02 – dokonały obniżki swoich ratingów dla Ukrainy z poziomu „CCC+”). Z kolei agencja ratingowa „Moody’s” ocenia długoterminową zdolność kredytową tego kraju w walutach zagranicznych na poziomie „Caa2” (31.01 nastąpiła obniżka z poziomu „Caa1”) z prognozą „negatywną”.

            Oferty zagranicznej pomocy finansowej

Nowe władze Ukrainy zwróciły się oficjalnie do MFW o wznowienie rozmów nt. kredytu stabilizacyjnego. W dniu 28 lutego 2014 r. Minister Finansów Ukrainy zapowiedział, że będzie wnioskował o pożyczkę z MFW w wysokości nie mniej niż 15 mld USD.

            Aktualne oferty pomocy:

·         MFW - zapowiedział gotowość podjęcia rozmów z Ukrainą; MFW analizuje sytuację i nowe warunki pomocy. Dotychczas MFW stawiał rządowi M. Azarowa trzy główne warunki:

o   natychmiastowa podwyżka o 40% dla odbiorców indywidualnych taryf za gaz i ciepło oraz 20% podwyżka w 2015 r. (nowy minister energetyki J. Prodan dopuszcza możliwość podwyżki cen dla ludności);

o   dewaluację hrywny o 25%,

o   oraz stopniowe upłynnianie jej kursu (co już się stało) i ograniczenie deficytu budżetowego.

·         USA - wg. nieoficjalnych informacji, gotowe jest udzielić Ukrainie pomocy w wysokości 1 mld USD (o tej ofercie poinformował minister spraw zagranicznych Niemiec po rozmowach z sekretarzem stanu USA - J. Karry).

·         UE – w dniu 1 kwietnia 2014 r. przedstawiciele Unii Europejskiej omówią możliwość udzielenia Ukrainie pomocy ze strony poszczególnych krajów-członków UE, a także ze strony Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Aktualnie UE gotowa jest udzielić Ukrainie pomocy w wysokości ok. 1 mld EUR, pod warunkiem, iż władze kraju wznowią współpracę z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (wypowiedź Komisarza UE ds. Budżetu J. Lewandowskiego) Unia Europejska poinformowała oficjalnie, że jest gotowa podpisać z Ukrainą Umowę Stowarzyszeniową.

·         Niemcy – Ministerstwo Współpracy Gospodarczej i Rozwoju RFN zapowiedziało prawie dwukrotne zwiększenie pomocy dla Ukrainy.

Prognozy dalszego rozwoju gospodarczego Ukrainy [1]

Przedłużająca się recesja powoduje kolejne redukcje prognoz wzrostu PKB Ukrainy w 2013 r.

Zgodnie z ostatnimi, oficjalnymi prognozami ukraińskiego rządu (dotychczas nie zrewidowanymi) PKB Ukrainy miał wzrosnąć w 2013 r. o 3,4%. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ocenia natomiast, iż wzrost PKB Ukrainy w 2013 r. wyniesie 0% (według wcześniejszych prognoz 3,5%), a w 2014 r. o 1,5% (prognoza z

października 2013 r.). Bank Światowy przewiduje, iŜ w 2013 r. PKB Ukrainy spadnie o 1,1% (według wcześniejszych prognoz miał nastąpić wzrost o 3,5%), w 2014 r. wzrośnie o 2%, a w 2015 r. o kolejny 1% (prognozy z września 2013 r.). Z kolei Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju szacuje spadek PKB Ukrainy w 2013 r. na poziomi 0,8%, a na 2014 r. zakłada wzrost ukraińskiej gospodarki na poziomie 1,5% (prognoza ze stycznia 2014 r.).

UWAGA:

Analiza opracowana na podstawie oficjalnych danych publikowanych przez Państwową Służbę Statystyczną Ukrainy, Narodowy Bank Ukrainy oraz Ministerstwo Finansów Ukrainy.

Janusz Piechociński

Wicepremier, minister gospodarki
„Informacja na temat sytuacji gospodarczej na Ukrainie
i jej wpływu na interesy gospodarcze Polski”
Warszawa, 7 marca 2014 r.

---

[1] Przytaczane prognozy były przygotowywane przed eskalacją konfliktu na Ukrainie i nie uwzględniają negatywnego wpływu obecnej sytuacji politycznej Ukrainy na gospodarkę tego kraju.