Galopem przez muzeum

Muzeum Narodowe Czeczeńskiej Republiki w Groznym

Największym mankamentem mojego wrześniowego pobytu w Czeczenii był chroniczny brak czasu narzucony programem, który bywał wywracany do góry nogami przez organizatorów oraz wielce kontrastowy stosunek do priorytetów. To, co ważne było dla mnie, nie było istotne dla organizatora lub całej reszty polskich i rosyjskich dziennikarzy, w gronie których zwiedzałam Kaukaz. Z konieczności musiałam się przystosować do potrzeb kulturalnych większości i narzuconego programu.

Tak, więc, zaplanowane zwiedzanie muzeum w Groznym nie odbyło się w planowanym czasie, kolejnego dnia siedzieliśmy przed zamkniętym muzeum sporo czasu, a kiedy zaczęło się zwiedzanie, odbywało się bez mała galopem i ciągle słyszałam za sobą: - pospiesz się, wychodzimy!

Nie zauważyłam żadnych informatorów, katalogów czy przewodników po muzeum, być może i były, ale w takim pospiechu trudno je było zauważyć.

Szalenie miłe pracownice muzeum oprowadzały po ekspozycjach, tłumaczyły wprawdzie, ale w niewielkim pomieszczeniu kilkanaście osób robi już gwar i niewiele można było usłyszeć, a i oglądanie w dużej grupie małej ekspozycji jest szalenie niewygodne. 

Mimo tych bezsprzecznych mankamentów, udało mi się sporo zobaczyć, poznać bliżej kulturę materialną ludów zamieszkujących Czeczenię, ich rękodzieło malarstwo, instrumenty muzyczne czy przepiękną białą broń.Zrobić sporo ciekawych zdjęć.

Budynek Muzeum Narodowego Republiki Czeczeńskiej , który zwiedzałam, leży w centrum Groznego, na zapleczu  Prospektu Putina. Jest to całkowicie nowy obiekt muzealny, niedawno przekazany w użytkowanie. Niestety, niewiele mogę o samym budynku powiedzieć, choć jest on zaprojektowany w oparciu o regionalne tradycje w  architekturze.Nawet nie wiem, kto go zaprojektował.

Obie wojny czeczeńskie (1994-1996 i 1999-2000)  były dla czeczeńskiego muzealnictwa katastrofalne. Szkody, jakie spowodowały dla dziedzictwa historycznego i kulturowego oraz niekontrolowany w tym czasie handel zabytkami sztuki i ludowego rękodzieła, stał się, jak mówią Czeczeni - „katastrofą  narodową”. Zniszczone zostały zbiory muzealne i baza techniczna muzeów,   zrównany z ziemią został główny, zabytkowy budynek Muzeum Narodowego (dawna siedziba komercyjnego Banku Azow-Don z końca XIX w.) w Groznym. 

Czeczeńskie muzealnictwo sięga czasów bolszewickich w Rosji. 7 listopada 1924 r. Departament Edukacji Publicznej w Groznym otworzył Okręgowe Muzeum Historii Kultury i Religii. Prace nad jego stworzeniem prowadzono z pomocą miejscowego kolekcjonera, filatelisty Borisa Scaliottiego, który został jego pierwszym kierownikiem.

Kindżały ze zbiorów muzealnych

Przekazał on także swoją kolekcję zabytkowych naczyń, broni i przedmiotów archeologicznych znalezionych podczas przypadkowych wykopalisk. W muzeum wystawiono także broń skonfiskowaną w czasach bolszewickich (pistolety), sproszkowane świece z czasów imana Szamila, a także przedmioty antyczne, takie jak monety, miecze, włócznie, siekiery, tarcze, kusze, zbiór starożytnej broni perskiej, obiekty kultu, przedmioty codziennego użytku, sztukę, itp.

W lutym 1925 r. w muzeum otwarto dział numizmatyki. Aby stworzyć zbiór numizmatyczny, zwrócono się do różnych instytucji z wielu miast Północnego Kaukazu. W rezultacie zebrano bilion, banknoty i papiery wartościowe z lat 1769-1924. Takie były początki czeczeńskich muzeów.

Stroje Czeczenów, broń, dywan filcowy

Historia czeczeńskiego muzealnictwa jest szalenie ciekawa, warta odrębnego artykułu. 
W latach 90. XX w. Państwowe Muzeum Czeczenii było jednym z największych na Północnym Kaukazie i posiadało około 230 tys. pozycji w swoich zbiorach. Znajdowały się w nim rzadkie książki i wydawnictwa z XIX i początków XX w., gazety publikowane od lat 20. XX w. Muzeum eksponowało unikalne eksponaty broni białej i palnej z XVIII i XIX w. oraz ozdobnej (paradnej), w tym: sztylet Haji-Murata , pistolet i sztylet Zelimchana, szablą imama Szamila oraz jego insygnia. W zbiorach muzealnych były manuskrypty słynnego czeczeńskiego teologa Awtahadzhiego, banknoty i matryce do drukowania papierowych pieniędzy Emiratu Uzun-Haji, pieniądze z regionu Terek, rytualna kadzielnica - Erzi Aquarius, dzieła znanych rosyjskich i zachodnioeuropejskich artystów z XVIII i XIX wieku, wyposażenie domu Tapy Czermojewa, znanego czeczeńskiego przemysłowca naftowego, pamiątki po światowej sławy tancerzu Mahmudzie Esambajewie, kolekcja czeczeńskich istangów - zdobionych filcowych dywanów z XIX /XX w. Te dywany, które udało mi się zobaczyć w Czeczenii, nie tylko w muzeum - były przepiękne. 
Wielką wartość miała kolekcja archeologiczna, numizmatyczna, przyrodnicza, bogata biblioteka naukowa z kolekcją rzadkich książek. W muzeum przechowywano wiele przedmiotów z biżuterii ludów Północnego Kaukazu.

Niestety, rozwój czeczeńskiego muzealnictwa przekreśliły wojny, a wraz z nią - nieodwracalne zniszczenia i grabież dzieł sztuki i zabytków. Obecnie trwa mozolny czas leczenia ciężkich ran zadanych czeczeńskiej kulturze.

Już pod koniec ostatniej wojny czeczeńskiej rozpoczęto przywracanie struktur sieci muzealnej, na którą składało się: Muzeum Główne w Groznym i jego oddziały: Muzeum Literatury i Etnografii Lwa Tołstoja w miejscowości Starogładowskoje (Region Szełkowskij), Muzeum Literatury i Pamięci  A. Mamakajewa  we wsi Laha- Newre (Rejon Nadterecznyj) i Muzeum Regionalne w miejscowości Mochiety (Region Wiedieno).

Ze zbiorów muzeum - portret pierwszej  czeczeńskiej lotniczki Ljalii Nasuchanowoj i pani kustosz

Dzięki pieniądzom z fundacji prezydenta FR, na początku 2009 roku przebudowano główny budynek Muzeum Literatury i Etnografii Lwa Tołstoja, odnowiono i rozbudowano istniejące budynki etnograficzne. W tym samym roku ukończono prace remontowe i konserwatorskie w starym domu-muzeum literatury  M. J. Lermontowa. Uroczyste otwarcie obu muzeów nastąpiło w 85-lecie Narodowego Muzeum Republiki Czeczeńskiej - w grudniu 2009 roku.

Nowy budynek Muzeum Narodowego Republiki Czeczeńskiej  w Groznym został otwarty 5 października 2012 r. Znajdują się tu stale ekspozycje: „Historia Czeczenii w lustrze archeologii”,  „Kaukaski rodzimy podział podczas pierwszej wojny światowej”; „Wkład ludności czeczeńsko-inguszeckiej w  zwycięstwo Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941/45”, „Historia Czeczeńskiej Republiki w falerystyce”, „Etnografia ludności Czeczeńskiej Republiki” , „Malarstwo rosyjskie i zachodnioeuropejskie XVIII - początku XX w.”, „Sztuka piękna, dekoracyjna i użytkowa Czeczeńskiej Republiki” oraz  wystawa indywidualna „Honorowego Artysty Rosji S. Bitsirajewa”.

Podobny kindżał przywiozłam do Polski

Część tych ekspozycji mogłam w czasie pobytu w groznieńskim muzeum zobaczyć.

Aktualnie Muzeum Narodowe prowadzi badania z zakresu historii, etnografii, kultury, nauk przyrodniczych i sztuki. Prace naukowo-badawcze koordynują:  Katedra Historii Starożytnej i Archeologii w Czeczenii, Katedra Średniowiecznej i Nowej Historii Czeczenii, Katedra Współczesnej Historii Czeczeńskiej Republiki,  Departament Kultury i Etnografii ludności Czeczeńskiej Republiki, Wydział Sztuk Pięknych, Departament Przyrody i Ekologii Czeczeńskiej Republiki oraz Dział projektowania artystycznego.

Dyrektorem Muzeum Narodowego jest dr nauk filozoficznych W.A. Astałow, prof. Państwowego Uniwersytety Czeczeńskiego. 

 

Red. Agnieszka Wołk-Łaniewska z  tyg. NIE kontempluje zbiory muzealne

 

To siodło wzbudziło we mnie ogromny zachwyt, przepiękna robota!

 

Piękna,klasycznej urody  kustosz z Muzeum Narodowego Czeczeńskiej Republiki w Groznym

Więcej zdjęć z Muzeum Narodowego w Groznym - prezentuję na Facebook, w odrębnym albumiku.