Nawozy w oparach polityki

Wyjazd studyjny do Rosji

22-26 września 2013 r.

Rosyjski producent koncentratu apatytowego

Dostawa surowców do produkcji nawozów w Zakładach Chemicznych Police, należących od niedawna do Grupy Azoty SA, odbywa się przede wszystkim drogą morską. Tak było dawniej, w czasach PRL, gdy korzystano z radzieckich apatytów przywożonych przede wszystkim z Murmańska. Tak jest też obecnie, gdy zakłady korzystają, przede wszystkim z afrykańskich fosforytów. Ponadto, jako jedyne z całej Grupy Azoty, mają własny port morski przeznaczony do obsługi dostaw.

Ostatnio kierownictwo zakładów poinformowało o zakupie złóż fosforytów w Senegalu. W rzeczywistości nabyto 55% udziałów we wrocławskiej spółce AIG, która stara się o przydział koncesji wydobywczych w złożach senegalskich, nie do końca spenetrowanych. Mimo to władze ZCh Police już dzisiaj zapowiada, że mają zamiar oprzeć produkcje właśnie na surowcach z tych złóż (patrz: „Namiary” 18/2013).

- Do produkcji nawozów i chemikaliów potrzebujemy 1 mln t fosforytów rocznie – mówił Krzysztof Jałosiński, prezes polickiego zakładu i wiceprezes Grupy Azoty ds. inwestycji i rozwoju

Do tej pory ZCh Police korzystały przede wszystkim z fosforytów sprowadzanych z Północnej Afryki. 33% tego surowca trafiało z Egiptu, po 25% z Maroka i Algierii, a ponadto kupowany był też w Tunezji, Syrii i Jordanii. O wykorzystaniu rosyjskich apatytów nikt obecnie w Grupie Azoty nie myśli.

Murmansk, listopad 2013

Odległość z Portu Police do portów senegalskich jest 2-krotnie dłuższa niż do portu w Murmańsku. Rejs do Dakaru (3280 Mm), płynąc statkiem typu handy (ok. 38 tys. t nośności, przy średniej prędkości 12,5 w), zajmie 11-12 dni, natomiast do Murmańska (1715 Mm) tylko 6. Taki statek zużywa ok. 23 t ciężkiego paliwa okrętowego na dobę, które kosztuje szacunkowo ok. 600 - 610 USD za t. Łatwo obliczyć, że przy wykorzystaniu tego samego typu statków koszty transportu surowca z Senegalu będą znacznie wyższe niż z Murmańska.

Ale to nie jedyne różnice. Najważniejsza tkwi przede wszystkim w jakości surowca i zawartości fosforanu, koniecznego do wyprodukowania nawozów. Aby wytworzyć taką samą ilość nawozów mineralnych o określonej zawartości P₂O₅ potrzeba 2,5 -3 razy więcej fosforytów niż apatytów. To znaczy, że na jeden statek z apatytami z Rosji przypada 2,5 - 3 takich samych statków z fosforytami z Afryki, w tym też z Senegalu, i to pokonujących 2 razy dłuższą drogę morską.

Większość polityków, dziennikarzy, a nawet ekspertów nie rozróżnia apatytów od fosforytów. W skorupie ziemskiej fosfor, jako minerał występuje w postaci fosforanów, których mamy blisko 200 gatunków. Najważniejszym z nich jest apatyt, zaliczany do poboczy skał magmowych.

Północno-Zachodnia Kompania Fosforowa - zakład górniczo-produkcyjny "Olenij Ruczej"

Największe jego nagromadzenie w postaci osobnych skał apatytowo-nefelinowych znajduje się w Rosji, na Półwyspie Kola w Masywie Chibińskim, niedaleko miejscowości Kirowsk, w obwodzie murmańskim. Zawierają one 25-75% apatytu. Są to największe złoża tego typu na świecie i najbogatsze w fosforan. Koncentrat apatytowy, wytwarzany z rudy apatytowo-nefelinowej, wydobywanej ze złoża Olenij Ruczej, położnego w odległości 20 km od Kirowska i eksploatowanego przez Północno-Zachodnia Kompanię Fosforową, należącą do Grupy Acron, jest na rynku od ub. r.

- Zawartość substancji czynnej, P₂O₅ w tym koncentracie apatytowym 39 - 40 % w porównaniu do 30-32 % w analogicznych produktach. Zawartość składników mineralnych ma powyżej 20-30%. Ponadto koncentrat apatytowy ma znacznie niższe zawartości niebezpiecznych i radioaktywnych elementów, niż fosforyty. Wpływa to na jakość produktów i koszty produkcji nawozów. Czystość i jakość koncentratu apatytowego może służyć nie tylko do produkcji nawozów, ale także w przemyśle, szczególnie do produkcji domowych środków czystości i pasty do zębów – wyjaśnia Dimitri Habrat, wiceprezes ds. zagranicznej działalności gospodarczej Acronu.

Afrykańskie fosforyty pochodzą natomiast z biologicznych złóż osadowych. Na ogół są to złoża powstałe na obszarze szelfów morskich w warunkach klimatu suchego. Złoża Maroka, Algierii, Tunisu, i innych państw tego regionu należą do złóż paleogeńskich. Zawartość P₂O₅ waha się w nich w granicach kilkunastu procent. Fosforyty te do Polski docierają po wstępnym, częściowym wypłukaniu z nich piasków. Wymagają dalszych procesów technologicznych w kraju.

Agencja Ernst & Young wskazuje, że fabryka w Policach kupuje obecnie afrykańskie fosforyty średnio po 180 USD za t bez kosztów transportu. Cena rosyjskich apatytów jest porównywalna. To ok. 200 USD za 1 t. Jednak, jak wyjaśnia Aleksiej Milenkow, członek zarządu i dyrektor finansowy Acronu, w Rosji nie ma cła wywozowego do Europy na tego typu produkty. Jeśli uwzględni się w umowie kupna rosyjską gestię transportową i koncentrat byłby odbierany z burty statku w Policach to  koszt apatytów wzrósłby do ok. 220 USD za t. Natomiast prezes Jałosiński jest przekonany, że kopalnie fosforytów w Senegalu pozwolą mu zaoszczędzić, stwierdzając, że koszt wydobycia wyniesie 50-60 USD, a przy odpowiedniej inwestycji w infrastrukturę może zostać obniżony do 30 USD, zaś koszt frachtu morskiego z Senegalu do Polski wycenia natomiast na 30 USD za t.

Rzecz w tym, że nikt w Polsce nie ma jeszcze koncesji na wydobywanie fosforytów w Senegalu. Przemysł wydobywczy w tym kraju wymaga inwestycji liczonych w mld USD. Obecnie ZCh Police wydają rocznie na zakup afrykańskich fosforytów 540 mln zł.

- W przyszłym roku zamierzamy przywieźć z naszych złóż w Afryce ok 300-400 tys. t, dzięki czemu zaoszczędzimy ok. 30 mln zł. Docelowo będzie możliwość wydobycia ok. 1 mln t. fosforytów rocznie, ale nie planujemy tak intensywnej eksploatacji. Na razie zamierzamy przywozić z Senegalu ok. 500 tys. t  surowca rocznie – wyjaśniał prezes Jarczewskiego.

W Azotach, a tym bardziej w ZCh Police, nikt głośno nie mówi o tzw. kosztach zewnętrznych produkcji nawozów mineralnych. Największym problemem są hałdy fosforogipsu, które pozostają po zużytych surowcach. Znacznie większe po fosforytach, niż po apatytach. Niezdatne do utylizacji i zawierające niebezpieczne związki chemiczne oraz elementy radioaktywne. Nie wiadomo, co z nimi zrobić, a na dodatek trzeba za nie wpłacać określone kwoty do NFOŚ, co w sumie podnosi koszty finalnych produktów zakładów w Policach i innych polskich firm produkujących nawozy z fosforytów.

Grupa Acron jest udziałowcem w Grupy Azoty i nie ukrywa, że przy sprzyjających okolicznościach chciałaby swój udział zwiększyć, do co najmniej 20%. Dzięki temu mogłaby wprowadzić swojego przedstawiciela do zarządu spółki. Niestety, relacje między polskimi a rosyjskimi udziałowcami są nie najlepsze, jeśli nie rzec – złe. Władze Acronu są jednak dobrej myśli i mają nadzieję, że prędzej czy później wzajemne relacje się unormują. Nie widzą też problemów w handlu surowcami z polskimi zakładami chemicznymi.

- My nie widzimy żadnych ograniczeń dla eksportu do Polski nadmiaru surowców fosforanowych – przyznaje Ilia Popow, kierownik działu ds. kontaktów z inwestorami Grupy Acron.

W.W.Kantor, 25 września, videokonferencja, Moskwa

Zakłady w Policach znane są władzom rosyjskiego koncernu. Bywał w nich Władimir Kantor, wiceprezes ds. rozwoju korporacyjnego i bezpieczeństwa biznesu Acronu. Ostatnio spotykał się z władzami miasta i gminy Police oraz przedstawicielami firmy., której rozwojem Rosjanie są zainteresowani.

- Zakład w Policach produkuje wyroby profilu NPK, więc musimy znaleźć wspólną płaszczyznę, zarówno w zakresie technologii i marketingu. Nie można też wykluczyć inwestycji w porcie, który wymaga solidnego doinwestowania. Zawsze jesteśmy zainteresowani projektami infrastrukturalnymi, zwłaszcza tymi, które obsługują nasze wyroby i surowce. Przykładem mogą być nasze nowoczesne terminale portowe w Estonii i Rosji: DBT, BCT i Andrex – uważa W. Kantor.

Nie ukrywa też, że również port w Murmańsku ma dla nich strategiczne znaczenie, gdyż jest najbliżej położony złoża Olenij Ruczej, a transport morski jest najtańszą opcją w przypadku eksportu tego produktu. Dodatkowo Acron eksportuje produkty chemiczne i amoniak także za pośrednictwem portów Morza Bałtyckiego i transportu kolejowego.

Hala młynów w zakładzie górniczo-przetówrczym Olenij Ruczej. Ruda apatytowo-nefelinowa z masywu Chibinskiego w zakładach jest przerabiana na koncentrat apatytowy.

KOMENTARZ

Przekładanie polityki nad ekonomię nie zawsze jest zgodne z polską racją stanu, a potencjalne lęki wobec rosyjskich inwestorów mogą być wysoce wyolbrzymione, a przy tym nie mające nic wspólnego z rachunkiem ekonomicznym. 
UWAGA:
W wydaniu papierowym, artykuł jest uzupełniony, odrębnie zaznaczoną, opinią Katarzyny Bogusław, kierownika Dzialu Informacji i Relacji Inwestorskich Z.Ch.Police.
Ponieważ w treści opinia ta pokrywa się calkowicie z wypowiedziami kierownictwa Z.Ch. Police, cytowanymi w  artykule,  wypowiedzi K. Bogusław - nie przytaczam

Artykuł opublikowany

"Namiary na morze i handel"

Nr  21 / listopad / 2013 r. str 19 - 20

jako 

korepondencja własna z Rosji 
Foto: własne
 RIA Novosti (port w Murmańsku)