Polska - Rosja w 2013 r. - jest nie najgorzej, mogło być znacznie lepiej. Cz. I - dyplomacja i polityka zagraniczna RP

 Dynamicznie rosną dwustronne obroty handlowe z Rosją – w ubiegłym roku o ponad 10 %, wynosząc blisko 38 miliardów dolarów. Sam eksport wzrósł aż o 16 procent,a w porównaniu z rokiem 2007 – o ponad połowę.Cieszymy się z sukcesów naszych przedsiębiorców w Europie Wschodniej.Polskie firmy uczestniczą w rozbudowie metra w Petersburgu.Bydgoska PESA dostarcza tramwaje do Królewca (Kaliningradu).Jesteśmy zainteresowani współpracą między Polską a Rosją, zwłaszcza między regionami i społecznościami lokalnymi.Problematykę tę kompetentnie nadzoruje Polsko-Rosyjskie Forum Regionów. Zarówno w Polsce, jak i w Rosji powołaliśmy Centra Dialogu i Porozumienia, które zajmują się trudnymi tematami. 
Otwarta w 68. rocznicę wyzwolenia obozu w Auschwitz rosyjska wystawa narodowa pokazuje, że jesteśmy w stanie mówić jednym głosem w ważnych i trudnych sprawach historycznych.
Wierzymy, że ubiegłoroczna wizyta patriarchy Cyryla I w naszym kraju oraz wspólne przesłanie polskiego Kościoła katolickiegoi rosyjskiej Cerkwi prawosławnej przyczynią się do pojednania między naszymi  narodami.

Radosław Sikorski (MSZ)

wystąpienie w Sejmie RP, 20 marca 2013 r.

Rosja jest dla Polski piątym rynkiem zbytu dla eksportu i drugim krajem - dostawcą. By ocenić stosunki polsko-rosyjskie w minionym roku trzeba rozdzielić od siebie relacje medialne, działania polityczne i zaistniałe fakty w rzeczywistości. To, co kształtują media na temat tych relacji daleko dobiega od rzeczywistości. Natomiast polska polityka zagraniczna względem Rosji ma wszelkie objawy schizofrenii. 

    1. Polityka – rozjazd między założeniami, informacją mediów a praktyką

Polska, swoją politykę zagraniczną ma zwerbalizowaną w dokumencie, przyjętym przez Radę Ministrów, pn.: ”Priorytety polskiej polityki zagranicznej w latach 2012 – 2016”[1], opracowanym przez MSZ i upublicznionym w marcu 2012 r. Dokument ten ma służyć koordynacji działań organów administracji rządowej w odniesieniu do polityki zagranicznej państwa oraz miał i ma stać się podstawą dla opracowywanych przez MSZ na kolejne lata operacyjnych Założeń Polskiej Polityki Zagranicznej[2] oraz planów współpracy zagranicznej, przygotowywanych w innych ministerstwach i urzędach. Powinny się też znaleźć w „Planie działalności Ministra Spraw Zagranicznych w 2013 r.[3]”.

Podczas omawiania w Sejmie RP pod koniec marca ub. r.  założeń polskiej polityki zagranicznej w 2013 r., minister Sikorski, mówiąc o relacjach z Rosją, powiedział  m.in.:(cytuję wg informacji Platformy Obywatelskiej [4]) 

 …”.Rosja „nie jest konsekwentna w modernizacji swych instytucji i społeczeństwa, a na drodze do demokracji robi wręcz krok wstecz”.
Jednocześnie Radosław Sikorski zapewnił, że Polska konsekwentnie zabiega o zwrot dokumentów katyńskich oraz domaga się przekazania wraku samolotu Tu-154 i pełnej dokumentacji katastrofy. „Będziemy nadal wspierać prokuraturę w jej staraniach o wyegzekwowanie pomocy prawnej”, zadeklarował minister spraw zagranicznych. I przypomniał, że „rozczarowani dotychczasowym impasem, zdecydowaliśmy się zwrócić o wsparcie Unii Europejskiej i uzyskaliśmy je”[5].

Analiza wszystkich wyżej wymienionych dokumentów i wypowiedzi szefa dyplomacji na temat polskiej polityki zagranicznej, pozwala stwierdzić, że podstawą jej funkcjonowania jest utrzymanie głębokiej więzi z kierunkiem proamerykańskim w NATO i UE oraz budowanie prestiżu Polski na arenie unijnej, nawet kosztem relacji ze wschodnim sąsiadem. 
M.in. przez publiczne żądania łamania rosyjskiego prawa w sprawie złomu po rozbitym samolocie w Smoleńsku czy też domaganie się wydania wszystkich utajnionych rosyjskich akt dot. mordu w Katyniu.

Prawdę mówiąc Polska nie ma i nie miała w ub. roku żadnej racjonalnej polityki zagranicznej wobec Rosji. Poza stwierdzeniami ministra Sikorskiego niemających odbicia w realiach, jak np. o tym, że Rosja „nie jest konsekwentna w modernizacji swych instytucji i społeczeństwa, a na drodze do demokracji robi wręcz krok wstecz” – wszelkie działania wobec Rosji ze strony polskiej, w szczególności MSZ,  miały w większości przypadków charakter doraźny. 

1.1. Priorytety polskiej polityki zagranicznej w kontekście stosunków z Rosją

W „Priorytetach polskiej polityki zagranicznej na lata 2012-2016” Polska widzi się, jako „wiarygodny sojusznik w stabilnym ładzie euroatlantyckim”, gdzie ma zamiar brać „udział w budowie środków wzajemnego zaufania pomiędzy Zachodem a Rosją”, przy jednoczesnej, ścisłej współpracy „z Ukrainą i innymi państwami Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego”.

MINUS. MSZ nie zauważa, że tak karkołomnie sformułowane zadanie nie ma szans na realizację. Potwierdziły to niedawne wydarzenia na Ukrainie pod koniec ub. roku. Wcześniej sygnalizowały to wydarzenia na Kaukazie związane z agresją militarną Gruzji na Ostię Południową, wspieraną czynnie przez Polskę i jej ówczesnego prezydenta. Polska dyplomacja nie wyciągnęła należytych wniosków z wydarzeń kaukaskich. 
Przy ubiegłorocznych wydarzeniach na Ukrainie - MSZ nie oceniło należycie sytuacji, w tym więzi i zależności gospodarczych Rosji i Ukrainy.

Kolejnym priorytetem polityki zagranicznej Polski do 2016 r. jest: „Zaangażowanie w proces rozbrojenia i stabilizacji w regionie i na świecie”. Polska chce to realizować m.in. za pomocą:

• Współkreowania polityki bezpieczeństwa UE i NATO wobec Rosji i państw Europy Wschodniej;
• Utrzymanie podstawowej funkcji i tożsamości NATO, jako euroatlantyckiego Sojuszu obronnego oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu inwestycji NATO w infrastrukturę obronną w Polsce;
• Wspieranie prac nad stworzeniem kompleksowego systemu obrony przeciwrakietowej NATO.

MINUS. Kontrowersje budzą tak sformułowane zadania, bowiem stawiają one jednoznacznie Rosję, jako cel działań obronnych NATO, czemu samo NATO – notorycznie zaprzecza. 
Zwłaszcza w przypadku budowy systemu obrony antyrakietowej w Polsce. 
Jednocześnie tak sformułowane zadania  jawnie podkreślają, że Polska uważa Rosję za potencjalnego wroga i wspólnie z NATO chce się przed nim bronić.

Rok ubiegły dowiódł, że powyższa postawa polskiej dyplomacji nie sprzyja poprawie stosunków bilateralnych między Polska a Rosją.

Priorytet polskiej polityki zagranicznej, określany, jako: Polska otwarta na różne kierunki i wymiary współpracy regionalnej, w stosunku do Rosji, rząd chce realizować poprzez utrzymanie „dobrych, pragmatycznych stosunków z Rosją na zasadach wzajemności”.

Polska uważa, że „Dzięki pozytywnej dynamice w tych relacjach możliwa jest intensyfikacja dialogu politycznego i kontaktów gospodarczych. Rosja zabiega także o zbliżenie z Europą. Obecnie wynika to przede wszystkim z oficjalnego programu modernizacji tego kraju, mającego głównie wymiar naukowo-techniczny”. 
Zgodnie z tym dokumentem „Polska popiera wysiłki Rosji w celu spełnienia warunków związanych z członkostwem w OECD. Wsparcie Polski dla reform w Rosji powinno polegać też m.in. na zaakcentowaniu przez Warszawę swojej wizji unijnego Partnerstwa dla Modernizacji”.
Jak napisano dwa lata temu w tym dokumencie – „Probierzem dla jej praktycznej realizacji może być umowa o Małym Ruchu Granicznym z Obwodem Królewieckim”.
Polska popiera także "możliwie szybką finalizację negocjacji w sprawie zawarcia Nowego Porozumienia UE – Rosja, umowy całościowej, obejmującej także kwestię dotyczącą wzajemnej ochrony inwestycji oraz rozpoczęcie negocjacji w sprawie zawarcia umowy o wolnym handlu UE - Rosja".
Polska uważa, że „kluczowe dla zbliżenia Rosji i całego wschodniego sąsiedztwa z Unią Europejską jest również systematyczne procedowanie z liberalizacją reżimów wizowych. Powinno się ono jednak odbywać na bazie wzajemności i co najmniej równoległości dla państw Partnerstwa Wschodniego i Rosji”.

PLUS. Chociaż nie wszystkie te zadania były w ub. roku realizowane, to pragmatyczne stosunki, zwłaszcza gospodarcze między Polska a Rosją, dają szansę na poprawę wzajemnych relacji.

MINUS. Traktowanie w polskich dokumentach strategicznych Federacji Rosyjskiej z wyższością, jako państwo o gorszym potencjale gospodarczym niż Polska, przekręcanie nazw jej miast czy obwodów i inne tego typu niepoważne zapisy, podkreślające pewnego rodzaju pogardę wobec państwa graniczącego z Polską – są politycznym błędem i ośmieszają państwo polskie.

Takie zachowanie ujawniło się w ub. roku podczas spotkania „królewieckiego” szefów dyplomacji Polski, Rosji i RFN i w oficjalnych dokumentach polskiego MSZ.

1.2. Zwrot wraku samolotu z katastrofy smoleńskiej

Polska publicznymi wypowiedziami szefa dyplomacji, premiera i prezydenta RP życzy sobie, by dla jej patrykularnych interesów, inne państwa zmieniły i podporządkowały polskim potrzebom swoje przepisy prawne. Zapewnienie o wsparciu UE w tym żądaniach minister Sikorski zdrowo przesadził, bo ani dyplomacja unijna, ani z innych państw, nie wystąpiły w imieniu Polski z takimi propozycjami. Odbyły się mało znaczące kuluarowe rozmowy z ministrem Ławrowem, który systematycznie i konsekwentnie wyjaśniał, że władze Rosji nie mają zamiaru łamać prawa we własnym kraju, bo tak chcą władze w Polsce.

MINUS. Ten jeden z ważniejszych punktów założeń polskiej polityki zagranicznej wobec Rosji – nie był i nie będzie ze zrozumiałych powodów – zrealizowany. Państwo rozwiniętej demokracji, należące do UE, dla swoich partykularnych interesów - nie może żądać od państw trzecich łamania prawa i jednocześnie pouczać je, by prawo w swoim kraju – przestrzegały.

Takie żądanie jest objawem politycznej schizofrenii.

1.3. Gaz łupkowy, jako antidotum na rosyjskie dostawy gazu ziemnego

Poza „walką” o wrak samolotu i odtajnienie tego, co w Rosji tajne a dot. wydarzeń w Katyniu – Polska nie wyznaczyła sobie żadnych zadań dyplomatycznych wobec Rosji.  Przynajmniej nie ma ich w „Planie działalności Ministra Spraw Zagranicznych w 2013 r.”.
Natomiast, by zrealizować główny cel działania, tj. zagwarantowanie Polsce sprzyjających warunków rozwoju i odpowiedniej pozycji na arenie międzynarodowej, minister Sikorski chciał to osiągnąć w minionym roku przez współpracę z Chinami oraz z krajami Ameryki Północnej w sprawach wydobycie gazu łupkowego. 
Współpracy z Rosją w realizacji tego celu nie widział, bowiem, jak jednoznacznie wynika z dokumentów MSZ, – dla bezpieczeństwa energetycznego Polski (tym też się polski MSZ zajmuje) potrzebni są nam Amerykanie i ich technologie do wydobywania gazu łupkowego, by uniezależnić się od dostaw błękitnego paliwa z Rosji.

Polskie MSZ ignoruje w sprawach bezpieczeństwa energetycznego fakty i preferuje interesy biznesu amerykańskiego, kosztem polskiej polityki energetycznej. Od dwóch lat, czego nie dostrzega MSZ, wiele światowych firm energetycznych i górnictwa gazowego odchodzi od wydobywania gazu łupkowego. Takie jak BP, BG Group i Royal Dutch Shell swoje straty przy jego wydobywaniu oceniają już na blisko 10 mld USD. Mimo ogłoszenia, iż Europie są znaczne zasoby gazu łupkowego, w ub. roku z Polski wycofał się Exxon Mobil, na Ukrainie zaczyna mieć poważne kłopoty Chevron. We Francji istnieje zakaz wydobywania gazu łupkowego, moratorium na wydobycie gazu łupkowego głosiły Niemcy i Wielka Brytania, w Parlamencie Europejskim zażądano dodatkowych ekspertyz dot. zagrożeń ekologicznych. 
Za tradycyjnym sposobem wydobycia gazu opowiada się najnowsza prognoza Międzynarodowej Agencji Energetycznej.

MINUS. Tak, więc i ten cel polskiej polityki zagranicznej wobec Rosji – nie miał i nie ma nadal najmniejszych szans na realizację.

1.4. Mały, bezwizowy ruch transgraniczny

Mimo tych oczywistych absurdów w polskiej polityce zagranicznej, utrzymane są przyzwoite relacje na głównej osi unijnej, tj. Berlin – Warszawa – Moskwa. Odbywają się one głównie na poziomie corocznych spotkań szefów dyplomacji Polski, RFN i Rosji. Takie spotkanie, nazywane przez ministra Sikorskiego - „królewieckim”, odbyło się w maju ub. r. w Warszawie ub. roku, uczestniczyli w nim Guido Westerwelle (RN) i Siergiej Ławrow (FR).

To, że można odnotować pozytywne w działaniach dyplomacji obu państw – Polski i Rosji, należy zawdzięczać przede wszystkim konsekwencji w działaniu i w poczuciu odpowiedzialności znakomitego rosyjskiego dyplomaty.

Podczas drugiej wizyty (19 grudnia ub. r.) w Polsce, szef rosyjskiej dyplomacji rozmawiał on z ministrem Sikorskim właśnie małym ruchu granicznym, liberalizacji przepisów wizowych, wspólnych obchodach rocznic historycznych. Oczywiście minister Sikorski dopominał się tradycyjnie zwrot wraku „smoleńskiego” tupolewa, omówiono też wydarzenia na Ukrainie. Obaj ministrowie współprzewodniczyli 8. posiedzeniu Komitetu Strategii Współpracy Polsko-Rosyjskiej.

Według Radosława Sikorskiego, jak podaje MSZ w nocie po posiedzeniu, stosunki Polski i Rosji są lepsze niż to wynika z publikacji medialnych.

PLUS. Owocem 8. posiedzenia Komitetu Strategii Współpracy Polsko-Rosyjskiej jest wspólna deklaracja obu ministrów „Program 2020 w relacjach polsko-rosyjskich”.

PLUS. Polsko-rosyjski eksperyment związany z małym transgranicznym ruchem bezwizowym między polskimi gminami województwa pomorskiego i mazursko-kujawskiego a rosyjskim Obwodem Kaliningradzkim - przynosi obiecujące, wymierne efekty i to przede wszystkim polskiej stronie.

W działaniach Polski, określonych w priorytetach polityki zagranicznej do 2016 r., jako globalne, Polska widzi, jako jedno z zadań: „budowę pragmatycznych stosunków politycznych i gospodarczych z Rosją”. Niestety, na czym ma polegać budowanie tych stosunków, MSZ nie wyjaśnia.  

2. Rosjanie dla Oświęcimia

W stosunkach polsko-rosyjskich, widać duże zaangażowanie strony rosyjskiej w utrwalaniu i pielęgnacji znaczenia bohaterstwa radzieckiego żołnierza w II wojnie światowej, dla którego ziemie polskie okazały się być największym cmentarzem w tej wojnie, oraz skutków tej wojny w społecznej świadomości Polaków. Szczególną troską tą objęto m.in. obóz koncentracyjny w Oświęcimiu. Jest to jedno z zadań rosyjskiej dyplomacji, realizującej strategię polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej.
W styczniu ub. roku, na uroczystości związane z 68. rocznicą wyzwolenia przez Armię Czerwoną nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu-Brzezince (Auschwitz-Birkenau) i na ponowne otwarcie rosyjskiej stałej ekspozycji w muzeum obozowym: „Tragedia, odwaga, pamięć” - do Polski przyleciał przewodniczący Dumy Państwowej FR Siergiej Naryszkin. Szef Dumy spotkał się też z przedstawicielami najwyższych władz Polski – prezydentem oraz marszałkami Sejmu i Senatu. Będąc w Krakowie, kurtuazyjnie złożył kwiaty na grobie prezydenta Kaczyńskiego.
Polskie media relacjonowały wizytę wg utartego standardu, na pierwszy plan wynosząc apel prezydenta Komorowskiego o zwrot resztek rozbitego samolotu, to samo było w relacji ze spotkania w Sejmie i Senacie.
Siergiej Naryszkin to trzecia osoba w państwie rosyjskim, po prezydencie i premierze. Doświadczony polityk, pochodzący w bezpośredniej linii ze znakomitego rodu rosyjskiej arystokracji, spokrewnionej z carską dynastią Romanowów przez bojarską córkę Natalię Naryszkinę, II żonę Aleksego I, matkę Piotra I Wielkiego. Naryszkinowie są też spokrewnieni z polskimi rodami m. in.: Lubomirskich, Potockich, Czetwertyńskich.

MINUS. Polskie media i znakomita większość polityków pojawienie się w naszym kraju szefa rosyjskiej Dumy całkowicie zlekceważyła.

Marszałek Sejmu Ewa Kopacz nie towarzyszyła swemu odpowiednikowi w Oświęcimiu, choć protokół dyplomatyczny tego wymagał.

Wizyta u Bronisława Komorowskiego, wg oficjalnych komunikatów kancelarii prezydenckiej, miała charakter kurtuazyjny z apelem o zwrot wraku rozbitego w Smoleńsku samolotu.

Rosjanie na zachowania polskich władz i nonszalancję polskich mediów patrzą się z dystansem, wychodząc z założenia, że opieka nad muzeum oświęcimskim jest ważniejsza. 
W grudniu ub. roku rząd Federacji Rosyjskiej podjął decyzję o przyznaniu ponadplanowo kwoty 1mln USD na potrzeby muzeum obozowego w Oświęcimiu.

PLUS. Rosjanie nie ulegli emocjom i wobec swoich priorytetów polityki zagranicznej zachowują rzeczywisty prymat. Zyskuje na tym Polska. W tym przypadku Muzeum Obozowe w Oświecimiu-Brzezince.

***

Kolejne części analizy „Polska - Rosja w 2013 r. - jest nie najgorzej, mogło być znacznie lepiej”, ukażą się w kolejnych publikacjach. Będą to, część:

   II. Współpraca gospodarcza

   III. Współpraca naukowa

   IV. Rosyjska kultura i sztuka w Polsce

   V. Aktywność kulturalno-oświatowa Rosjan w Polsce

   VI. Media o Rosji i Rosjanach

   VII. Społeczne incydenty antyrosyjskie

---

[1] Dokument MSZ: „Priorytety polskiej polityki zagranicznej w latach 2012 – 2016”, patrz: http://www.msz.gov.pl/resource/aa1c4aec-a52f-45a7-96e5-06658e73bb4e:JCR

[2] „Założenia Polityki Zagranicznej w 2013 r.” zostały przyjęte przez Rade Ministrów 22 stycznia 2013 r.

[3] Dokument MSZ: „Plan działalności Ministra Spraw Zagranicznych w 2013 r.”, patrz: http://www.msz.gov.pl/resource/1a846ca4-fd45-47b9-a4a0-0ac6d8a9f9f0:JCR‎

[4] Informacja PO z 20 marca 2013 r., patrz: http://platforma.org/aktualnosc/18773/priorytety-polskiej-polityki-zagranicznej-w-2013 .

[4] Pełen tekst wystąpienia nt. Założeń polskiej polityki zagranicznej w 2013 r. ministra Radosława Sikorskiego w Sejmie RP 20 marca 2013 r., patrz: http://www.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/wiadomosci/informacja_ministra_spraw_zagranicznych_o_zadaniach_polskiej_polityki_zagranicznej_w_2013_roku