Polska - Rosja w 2013 r. - jest nie najgorzej, mogło być znacznie lepiej. Cz. IV – Bezpieczeństwo narodowe i obronność (cz.1.)

Szalenie ważnym dokumentem, a właściwie pryncypialną podstawą do wszelkich analiz relacji polsko-rosyjskich jest wydana w minionym roku „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, dokument opracowany na zlecenie prezydenta RP w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego.
 „Księga…” prezentuje w szerokiej gamie wszystkie polskie lęki przed Rosją, sięgające korzeniami kilka wieków, utrwalanych w polskiej polityce historycznej od czasów caratu, a nawet wcześniejszych, co dokładnie jest podkreślone i opisane w tym dokumencie.
Współczesna Rosja jest postrzegana jako państwo notorycznie zagrażające bezpieczeństwu i obronności Polski. Polska natomiast wyłania się, jako kraj rozpaczliwie szukający ochrony przed potencjalnym wrogiem i ubolewający nad osłabieniem pozycji USA w Europie, które postrzegane są, jako jedyne antidotum na rosnącego w siłę wschodniego sąsiada.
Lęk przed Rosją praktycznie determinuje wszystkie polityczne układy i sojusze Polski w UE i w świecie, kładzie się cieniem na całą politykę zagraniczną kraju. Podporządkowana jest również tym lękom, co wynika z omawianego dokumentu, polityka energetyczna i gospodarcza Polski.
Żaden kraj w Europie, nie stosuje tak głęboko zakorzenionej polityki historycznej w działaniach organów państwa. 
I żaden kraj na świecie, chyba poza Koreą Północną, nie opiera bytu państwowego na minionych, obecnych i potencjalnych lękach.

BBN - pomocniczy organ prezydenta Polski 
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego (BBN) [1] jest urzędem państwowym przy pomocy, którego prezydent RP wykonuje swoje konstytucyjne zadania związane z bezpieczeństwem i obronności kraju. Biuro jest także merytoryczno-organizacyjnym zapleczem Rady Bezpieczeństwa Narodowego powoływanej przez Prezydenta RP.

Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego RP 
W minionym roku, BBN opracowało i wydało dokument pn:.” Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”[2]. 

Jak napisano we wstępie: „Celem niniejszej Białej Księgi Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, która jest przeznaczona dla wszystkich struktur państwa, organizacji publicznych i niepublicznych oraz obywateli, jest przyczynienie się do pogłębienia wiedzy oraz świadomości społecznej o bezpieczeństwie Polski i Polaków. 
Została ona opracowana na podstawie Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego (SPBN), w tym w szczególności Raportu Komisji SPBN, zawierającego kluczowe wnioski i rekomendacje dotyczące polityki bezpieczeństwa RP, w tym doskonalenia systemu bezpieczeństwa narodowego”. 
Relacje polsko-rosyjskie nie mogły być w niej pominięte, bowiem wg założenia autorów dokumentu: „Doświadczenia historyczne dowodzą, że geopolityczne położenie Polski między Zachodem a Wschodem było najważniejszym strategicznym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się tożsamości narodowej i państwowości polskiej oraz determinującym istotę i charakter interesów narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa”[3].
Swoje bezpieczeństwo i obronność Polska wg dokumentu BBN opiera na trzech głównych wektorach: NATO, Unii Europejskiej oraz USA, z którymi „Polska rozwija strategiczne relacje”. Autorzy dokumentu zapewniają też, ze Polska „aktywnie uczestniczy we współpracy regionalnej, w tym z sąsiadami”. W dokumencie podkreślono, że: „Bezpieczeństwo Europy determinowane jest zasadniczo przez cztery czynniki: NATO, Unię Europejską, strategiczną obecność USA oraz relacje z Rosją [4]”. 
Relacje Zachodu z Rosją i ich perspektywa, które wg urzędu prezydenckiego rzutują na polskie bezpieczeństwo - są niezbyt jasne a ich perspektywa jest dla Polski niekorzystna. 

Zgodnie z „Księgą…” Polska boi się, że Rosja będzie „utrzymywać kurs na odbudowe swojej mocarstwowości, nie licząc się z innymi, zwłaszcza kosztem sąsiadów”. Polska chciałaby, by Rosja zamiast odbudowy swojej potęgi, „zmieniła kurs na rzecz współpracy w budowaniu wspólnego bezpieczeństwa”[5].

MINUS. Jak wynika z zapisów w dokumencie, władze Polski nie widzą możliwości współgrania obu kierunków rozwoju Rosji, które obecnie są w Rosji realizowane - silne państwo o znaczeniu globalnym i współpraca na rzecz bezpieczeństwa na świecie. Mimo ewidentnych przykładów, że jest to możliwe a nawet na świecie pożądane, czego dowodzą działania Rosji na rzecz wycofania Syrii broni chemicznej czy ograniczenia programów atomowych w Iranie

Wg opracowanego przez BBN dokumentu, silna Rosja – to „scenariusz kontynuacyjny, niekorzystny dla Polski”.
Ponadto w Polsce jest przekonanie, że „wzmocnienie siły Polski poprzez członkostwo w NATO i UE umocniło rozwinięcie partnerskiej współpracy z Rosją”[6]. Ma to dosyć szerokie uzasadnienie, które jest przytaczane w części poświeconej historii Polski, gdzie nawiązuje się do dziejów relacji ze wschodnim sąsiadem w czasach Polski rozbiorowej, międzywojennej, w czasie II wojny światowej i w czasach PRL. We wszystkich tych okresach uwypuklana jest negatywna rola Rosji carskiej, bolszewickiej i ZSRR. Omawiając okres III RP, w „Białej księdze…” napisano: „Większość celów strategicznych RP określonych po 1989 r. udało się osiągnąć.(…).To, że nie wszystkie cele strategiczne osiągnięto, pokazują: mieszany bilans w stosunkach z Rosją (zwłaszcza dotyczy to nie militarnych aspektów bezpieczeństwa – energetyka, polityka historyczna) oraz pogorszenie stosunków z Białorusią”[7].
„Księga…” werbalizuje polskie lęki o charakterze globalnym i regionalnym, które dotyczą również Rosji. 

Przy omawianiu prognoz rozwoju środowiska bezpieczeństwa w wymiarze globalnym, zwraca się uwagę na „wschodzące potęgi”, takie, jak Chiny, Indie, Brazylia i  Rosja, w efekcie „od kilku dekad środek ciężkości globalnego układu sił przesuwa się z obszaru euroatlantyckiego w stronę Pacyfiku i Azji Wschodniej, co jest wyzwaniem dla Europy”[8]. Poza tym Chiny i Rosja, zdaniem autorów dokumentu, mogą zawrzeć bardziej wymierne powiązania strategiczne, niż są kultywowane obecnie.
W wymiarze regionalnym Polska także boi się Rosji. 
Nawiązując do bezpieczeństwa UE, uważa, że na jej peryferiach może dojść do konfliktów zbrojnych „o ograniczonym charakterze (takie jak gruzińsko-rosyjski w 2008 r.), które zmieniać mogą sytuację polityczną, negatywnie wpływając także na bezpieczeństwo RP. Oba obszary (centrum i peryferie) cechuje asymetria bezpieczeństwa”. 
Dlatego też Polska szczególną rolę przypisuje „Sojuszowi Północnoatlantyckiemu, który zdolny jest do użycia „twardej” siły, gwarantując obronę swoich członków. Co ważne, NATO umacnia geopolityczną więź między USA i Europą oraz gwarantuje amerykańską obecność na kontynencie”[9].

Ocena Rosji wg BBN 
Władze polskie, wg „Białej księgi,” mają nieco schizoidalną opinię o Federacji Rosyjskiej. 

W omawianym dokumencie poświęcają jej dosyć obszerny materiał przy pomawianiu perspektyw bezpieczeństwa Polski w wymiarze regionalnym[10].

Rosja, wg władz Polski, cytuję:

• Nie ma możliwości odbudowy pozycji z czasów ZSRR, ani w Europie, ani w skali globalnej;
• Rosyjski system gospodarczy jest oceniany przez ekspertów, jako nieefektywny i niekonkurencyjny, cechujący się dominacją surowców nad nowoczesnymi technologiami (eksport surowców jest jego podstawą).
• Niekorzystna jest struktura demograficzna Rosji;
• Przyszłość Rosji jest trudna do określenia i zależy od podejścia jej władz do problemów modernizacji gospodarki, dostosowywania struktur państwa i adaptacji społeczeństwa do nowej sytuacji;
• Ta nieokreśloność jest i na długo pozostanie głównym źródłem poczucia niepewności u jej bezpośrednich sąsiadów;
• Oddziaływanie Rosji na obszarze poradzieckim relatywnie osłabło.

Jednocześnie, wg „Białej Księgi”, cytuję:

• Podstawową ambicją Rosji jest odgrywanie roli jednego z głównych i decydujących ośrodków w świecie, w tym na kontynencie europejskim, przy znacznie bardziej ograniczonej niż dotychczas obecności USA;
• Federacja Rosyjska posiada liczący się potencjał naturalny;
• Rosja jest także szóstą gospodarką świata (PKB mierzone siłą nabywczą) z perspektywami awansu o jedno/dwa miejsca w najbliższych latach;
• W wymiarze militarnym, z uwagi na znaczący potencjał atomowy, wciąż pozostaje mocarstwem światowym. Będzie, więc wpływać na globalne i regionalne relacje strategiczne.
• Niezależnie jednak od niekorzystnych czynników, Rosja ma istotny potencjał rozwojowy, który – przy odpowiedniej mobilizacji – może przynieść pozytywne wyniki.
• W ostatnich latach można mówić o zwiększeniu wpływów Rosji w niektórych krajach, szczególnie położonych w sąsiedztwie Polski (Białoruś i do pewnego stopnia Ukraina). Osłabienie na Ukrainie prozachodniego wektora w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa jest najważniejszym przejawem tej tendencji.

Polska boi się i czuje się niepewnie wobec Rosji, między dlatego, że cytuję:

•        Rosja – korzystając z dobrej koniunktury na rynku surowców energetycznych – kontynuuje rozpoczęty w 2008 r. szeroki program modernizacji swych sił zbrojnych. Proces ten nie jest jednak w pełni przejrzysty, z uwagi na zawieszenie przez Rosję wykonywania postanowień Traktatu o konwencjonalnych siłach w Europie, co nastąpiło pod koniec 2007 r.

MINUS. Dokument BBN dowodzi niestety, że jego autorzy nie analizują poczynań władz Federacji Rosyjskiej na podstawie źródłowych dokumentów, lecz posługują się praktycznie wyłącznie pośrednimi analizami ekspertów amerykańskich lub doniesieniach medialnych Zachodu. 
Takie monitorowanie państwa transgranicznego - ogranicza percepcję jego działania, zwłaszcza w tak newralgicznym polu – jak wpływ na bezpieczeństwo narodowe Polski. BBN swoje prognozy przez takie podejście do analiz, opiera na fałszywych przesłankach, co także nie wpływa pozytywnie na realną ocenę sytuacji.

\

Antidotum na polskie lęki o bezpieczeństwo narodowe ma być gaz łupkowy i relacje Zachodu z Rosją, NATO oraz OBWE.

• Co do gazu łupkowego, to polskie władze uważają, że: „perspektywy wydobycia gazu łupkowego przez niektóre państwa europejskie mogą osłabić hegemonistyczną pozycję Rosji w eksporcie gazu ziemnego”.
• Z relacjami Rosji z Zachodem są kłopoty, ponieważ obecnie „trudno jest określić ich klarowną perspektywę”.
• Z NATO też jest pewien kłopot, bowiem wg BBN: „kierunek rozwoju Rosji jest z uwagą obserwowany w państwach Sojuszu Północnoatlantyckiego, gdzie otwarciu na współpracę towarzyszy równocześnie ostrożność z uwagi na fakt, że Rosji w swych dokumentach strategicznych wciąż uznaje NATO za potencjalnego przeciwnika”.
• OBWE, wg BBN wprawdzie, „koncentruje swą działalność na terytorium szeroko pojętej Europy, w tym zwłaszcza na obszarze byłego ZSRR”. Niemniej jednak „potencjał OBWE od kilku lat pozostaje znacznie ograniczony. Jest to głównie efekt rosyjskiej polityki. Mamy do czynienia z utrudnianiem działalności OBWE w przestrzeni poradzieckiej, w tym w odniesieniu do tzw. konfliktów zamrożonych”.

Rosja - zagrożeniem dla bezpieczeństwa energetycznego Polski 
Wg BBN [11], w najbliższych latach najbardziej liczące się zagrożenia w obszarze bezpieczeństwa energetycznego rzutujące na politykę bezpieczeństwa, związane będą z:

• Okrążaniem Polski i regionu Europy Środkowo-Wschodniej przez linie przesyłowe z Rosji do zachodniej Europy, co powoduje odcinanie kraju od Zachodu w dziedzinie tranzytu i dystrybucji ropy i gazu; jest to związane z traktowaniem przez Rosję dostaw energii w kategoriach środka nacisku politycznego;
• Uzależnieniem bezpieczeństwa dostaw od stanu relacji z producentami i eksporterami nośników energii (Rosja) oraz państwami tranzytowymi (Ukraina, Białoruś), a także zagrożeniem destabilizacją w tych państwach.

Autorzy „Białej Księgi…” dowodzę, że „budowa nowych gazociągów i rurociągów naftowych do przesyłu surowców z głębi Rosji do Unii Europejskiej z pominięciem dotychczas istniejących szlaków przebiegających przez terytorium Polski rodzi wyzwania dla bezpieczeństwa”.

Rosja -  zagrożeniem militarnym dla Polski 
Polska widzi dla siebie zagrożenie w tzw. punktach zapalnych (realnych i potencjalnych), jakie pojawiają się na obszarze Europy. Znaczna ich cześć jest związana z Rosją. Wg „Białej Księgi… ”W rejonie Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego zlokalizowane - cztery zamrożone konflikty (Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach i Naddniestrze)", czasami konflikty te „ulegają „rozmrożeniu” i przechodzą w gorącą fazę, co pokazała wojna rosyjsko-gruzińska w 2008 r.”   
BBN zaliczyło do ognisk napięć i konfliktów zagrażających Polsce - wschodnie państwa graniczące z naszym krajem, w tym Rosję: „Polska graniczy też z obwodem kaliningradzkim – najbardziej zmilitaryzowanym obszarem w Europie – oraz z rządzoną autorytarnie Białorusią”. 
W związku z powyższym „biorąc pod uwagę całokształt strategicznych warunków bezpieczeństwa, Polska musi uwzględniać także konieczność przeciwstawienia się zagrożeniom militarnym. Mogą one mieć dwojakiego rodzaju charakter: polityczno-militarnych zagrożeń kryzysowych oraz zagrożeń wojennych”.

MINUS. Sugerowanie, że Rosja zagraża Polsce militarnie jest, co najmniej kontrowersyjnym poglądem, kreującym w opinii publicznej Rosję, jako wroga, chcącego napaść na Polskę.

Polska, wg BBN, z wielkim lękiem patrzy na słabnącą pozycję USA i tym samym NATO w Europie. Czuje się osamotniona między rosnącymi w siłę mocarstwami.

 ***
Polska mimo tych wszystkich obaw i lęków, neurotycznego spoglądania w wieki historii - podejmuje wiele konstruktywnych, pozytywnych działań związanych z bezpieczeństwem i obronnością Polski wspólnie z Rosją.
Przedstawię je w następnym materiale.

---

[1] BBN, inf. do. Statusu prawnego, stan na dzień 13.01.2014,  patrz: http://www.bbn.gov.pl/pl/informacje-o-bbn/status-prawny/4088,Status-prawny-Biura-Bezpieczenstwa-Narodowego.html

[2] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, patrz: http://www.spbn.gov.pl/sbn/biala-ksiega/4630,Biala-Ksiega.html

[3] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część: „Synteza”, rozdz. Diagnoza stanu bezpieczeństwa narodowego”, str.9.

[4] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część: „Synteza”, rozdz. Diagnoza stanu bezpieczeństwa narodowego”, str.12.  

[5] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część: „Synteza”, rozdz. Diagnoza stanu bezpieczeństwa narodowego”, str. 13.

[6] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część „Wstęp”, rozdz.”Diagnoza stanu bezpieczeństwa narodowego”, art. „Interesy narodowe i cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa”, str. 103.

[7] Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część: „Synteza”, rozdz.. Koncepcja działań strategicznych (strategia operacyjna) „, str. 35.

[8] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część „Wstęp”, rozdz.”Diagnoza stanu bezpieczeństwa narodowego”, art. „Interesy narodowe i cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa”, str. 110.

[9] BBN, „Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, Warszawa 2013, część „Wstęp”, rozdz.”Prognoza rozwoju środowiska bezpieczeństwa”, art. „Wymiar regionalny”, str. 123.

[10] Jw. str. 125-126.

[11] J.w. str. 141.