Rozwój rosyjskich portów - Cz. 1

W.Putin ogląda makietę terminalu w porcie Noworosyjsk

Wbrew wszelkim zapowiedziom i złowieszczym „krakaniom” o upadku gospodarczym Rosji, związanym z sankcjami państw Zachodu – Rosja rozwija się, inwestuje i systematycznie poprawia stan swojej infrastruktury. Chociaż nikt nie ukrywa, ani problemów, ani trudności, na jakie natrafiają władze Rosji w realizacji polityki gospodarczej czy transportowej.

Ponieważ na swoim poletku dziennikarskiej działalności zajmuję się gospodarką morską, transportem i energetyką, proponują spojrzeć jak wygląda sytuacja w tych gałęziach gospodarki rosyjskiej, a dokładniej przyglądnąć się rosyjskim portom.

Rosja posiada obecnie 67 portów morskich, które w ubiegłym roku obsłużyły blisko 625 mln t. ładunków. W ciągu ostatnich 15 lat, wielkość przeładunków wzrosła 3, 5 -krotnie. W 2014 r. całkowity wolumen przeładunku suchych ładunków wyniósł 293 mln t., a ładunków płynnych – 331 mln t. W pierwszej połowie tego roku wielkość przeładunków w portach morskich wzrosła o ok. 3, 5 % w stosunku do okresu analogicznego ub. roku.

Porty południa Rosji

W tym regionie Rosji posiada 17 portów morskich, które w całkowitym obrocie portowym wszystkich rosyjskich portów zajmują II miejsce po portach bałtyckich.

Rola „południowej bramy” w obrocie handlu zagranicznego Rosji i w tranzycie - stale rośnie. „Pod koniec 2014r., w porównaniu do 2013r., obroty południowych portów wzrosła o ponad 11 %, a w portach na Krymie wyniosły prawie 200 mln t. ładunków. To prawie jedna trzecia wszystkich - rosyjskich przepływów towarowych - 624 mln t.” – mówił dwa dni temu j (20.08.2015), w Noworosyjsku, porcie nad Morzem Czarnym prezydent Władimir Putin podczas spotkania i dyskusji nt. rozwoju infrastruktury transportowej na południu Rosji.  Rosnące obroty portowe powodują zagęszczenie ruchu kolejowego, obciążenie terminali i portów. Koleje przewiozły w 2014 r. ponad 8% ładunków więcej niż w 2013, tj. ok.68 mln t.

Jak szacują eksperci – tendencja wzrostu w ruchu pasażerskim i towarowym w portach południowej Rosji w najbliższych latach będzie nadal się utrzymywała. „Dlatego ważne jest - zwracał uwagę prezydent Putin, - by stale wzmacniać i zwiększać zdolności przesyłowe na południu Rosji, a przede wszystkim, by zwiększyć przepustowość portów i zapewniać im odpowiednią infrastrukturę”.

Według prognoz, wielkość obrotu towarowego w portach tego regionu, tj. obszaru Morza Czarnego-Azowskiego, wzrośnie, do 2020r - do 281 mln t., a do 2030 roku - wzrośnie do ponad 300 mln t. 
Największy udział w obrotach portowych odnotuje portu Noworosyjsk, (ponad 60%). Główny udział w tym obrocie mają wyroby przetwarzane - około 70 %.

Do 2020 roku resort transportu przewiduje wzrost przeładunków o 86 mln ton, w tym suchych ładunków - o 48 mln t. i ładunków płynnych -, o 38 mln t., m.in. dzięki na uruchomieniu pierwszego etapu inwestycji spółek portowych - terminali ATEC i Taman. Dla ładunków płynnych, szacuje się obroty: dla terminalu Noworosyjsk-„Szescharis” – 25 mln t. i terminalu ATEC – 13 mln t.
Rok temu, na podobnym spotkaniu w Noworosyjsku, władze rosyjskie ustaliły szereg działań, określonych, jako priorytetowe dla rozwoju portów basenu Morza Azowskiego i Czarnego, które są obecnie realizowane.

Porty Krymu

Porty Półwyspu Krymskiego są stopniowo włączane do systemu transportowego Rosji.  Dla poprawy tego systemu zmodernizowano już na Krymie kilka dworców kolejowych, w kwietniu tego roku rozpoczęto budowę podejść do mostu przez Cieśnin Kerczeńską. 
Po przeanalizowaniu ruchu promowego w cieśninie, poprawiono jego wydajność, a niekorzystne sytuacje, jakie zaistniały w ub. roku – obecnie nie występują. Promy do 19 sierpnia br. przewiozły dokładnie 3 mln tegorocznych pasażerów. Kilka dni wcześniej także 3-milionowy tegoroczny pasażer został odprawiony na lotnisku w Symferopolu.

Omawiając sytuację na Krymie, prezydent Putin zwracał rządowi federalnemu i władzom Krymu uwagę na konieczność poprawy jakości obsługi pasażerów na lotniskach i przystaniach promowych – przede wszystkim na uwzględnianie potrzeb osób starszych i rodzin z niepełnosprawnymi dziećmi. „Ludziom trzeba stworzyć maksymalny komfort podróży” – apelował. Zwracał też uwagę na potrzebę wsparcia przez rząd federalny władz Krymu w budowie dróg na półwyspie.

Obecnie, dla każdego portu na południu Rosji ważne jest ustalenie wąskich gardeł w infrastrukturze transportowej i portowej oraz ustawienie kombinacji połączeń tak, by stanowiły one jak najmniejsze przeszkody w całym systemie komunikacyjnym portowego zaplecza. Oczywiście w miarę możliwości, przy uwzględnieniu czynników ekonomicznych i innych, trzeba te wąskie gardła infrastrukturalne – likwidować, zgodnie z interesami portów.

Jest rzeczą dla władz federalnych oczywistą, że rozwój portów bez modernizacji infrastruktury kolejowej jest niemożliwy. Do 2020r. jednym z priorytetów rządu jest budowa objazdów w Krasnodarskim Węźle Kolejowym. Poza zwiększeniem przepustowości na kolei, władze Rosji pracują nad jej synchronizacją z pracami związanymi z rozwojem portów i infrastruktury drogowej, tak by poprawa infrastruktury na zapleczu portów była zintegrowana.

Most w Kerczu

Istotne znaczenie dla sieci transportowej Krymu, efektywność jego portów i ich zaplecza - ma stale połączenie półwyspu z Rosją. Zgodnie z harmonogramem robót, termin jego ukończenia przewidziano na 2018 r. Dla władz federalnych ma on strategiczny charakter.

Budowa mostu, rozwój sieci kolejowej i innej infrastruktury transportowej na południu Rosji wymaga znacznych nakładów finansowych. Tymczasem, jak stwierdził prezydent Putin „możliwości finansowe, jak zawsze i wszędzie - są ograniczone”, dlatego jego zdaniem, należy myśleć o tym, jak zachęcać do inwestycji, przy jednoczesnym zobowiązaniu inwestorów do realizacji racjonalnych projektów, których terminy realizacji nie niosą zwiększenia kosztów i wzrostu cen.

Porty północnego zachodu Rosji, arabskie inwestycje w rosyjskich portach bałltyckich

Dla tych regionów Rosji istotą systemu transportowego są nie tylko aktywnie pracujące porty morskie, ale także kolejowy i drogowy dostęp do tych portów. 
W sierpniu tego roku oddano do użytkowania obwodnicę kolejową Łosiewo – Kamienogorsk - Wyborg, co pozwoli od października skierować bezpośredni ruch kolejowy do bałtyckich portów: Wysock, Primorsk i Wyborg.

Koleje Rosyjskie (RDŻ) prowadzą obecnie roboty przy kompleksowej przebudowie linii Mga – Wiejmarn – Iwangorod oraz budowie drugiej nitki torów między tymi miejscowościami.

W Ust-Łudze, nowym bałtyckim porcie Rosji, zbudowano największą w Europie górkę rozrządową, która umożliwia sformowanie jednorazowo 47 zestawów kolejowych. Na jesieni tego roku planowane jest zakończenie wszystkich dróg dojazdowych między portem w Ust-Łudze, a autostradą „Narwa”.

W listopadzie tego roku zaplanowane jest oficjalne otwarcie największego, głębokowodnego  terminalu kontenerowego nad Zatoką Fińską w porcie Bronka. Wykonano tor podejściowy (gł.14, 5 m), dostosowano akweny portowe tak, że już teraz może obsługiwać statki, pierwszy duży kontenerowiec zawinie w listopadzie. Podpisane zostały wszelkie kontrakty i port zaczyna pracę w pełnym zakresie. Jest to realizacja strategii wycofanie z miasta (Sankt Petersburga) głównych terminali portowych.

W jedynym wolnym od lodu porcie na północnym zachodzie Rosji, w Murmańsku, kontynuowane są prace nad węzłem komunikacyjnym, związane z rozwojem portu na obszarach zabudowanych, na lewym brzegu Półwyspu Kolskiego.  W ub. roku rozpoczęto realizację projektów infrastrukturalnych, związanych z poprawą połączeń kolejowych z Murmańskiem, mają one być zakończone do 2018 r.

Rozpoczęto budowę projektowanego terminalu cargo w porcie Pionierskij w Obwodzie kaliningradzkim. Resort transportu ma nadzieję, że terminal do czasu rozpoczęcia Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej, w 2018 r. zostanie ukończony i oddany do eksploatacji.

Prace modernizacyjne w rosyjskich portach bałtyckich przyczyniły się do zainteresowania się nimi krajowych i zagranicznych inwestorów. Niedawno fundusz Zjednoczonych Emiratów Arabskich (ZEA) - Mubadala Development, przy współpracy z Rosyjskim Funduszem Inwestycyjnym, kupił w Ust-Łudze portowy terminal do przeładunku gazu płynnego w rosyjskiej kompanii „Sibur”, która jest gwarantem dla niego potoków ładunkowych.

Nielegalny wywóz paliwa okrętowego

Jako niepokojące zjawisko, prezydent Putin określił pojawiający się w rosyjskich portach problem związany z nielegalnym wywozem produktów naftowych podczas bunkrowania statków.

Według zapewnień ministra transportu FR, M. Sokołowa, resort transportu wraz z Federalną Służbą Celną przygotowały dla Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej projekt decyzji na poziomie międzynarodowym, związanych z regulacjami i normami ilościowych paliwa dla statków dostawczych paliwo (bunkierek). Resort gospodarki FR przekazał je Komisji 13 sierpnia. Jednocześnie federacyjne służby celne opracowały tzw. profile ryzyka, które obejmują m.in. wzmocnienie kontroli nad tankowaniem paliwa na statki, zgodnie z opracowanymi normami. Ponad to Rostransnadzor i Rosmorrechflot otrzymały stosowne odpowiednie instrukcje w sprawie organizacji i przeprowadzenia nieplanowanych badań firm zajmujących się bunkrowaniem paliwa na statki.

Porty głębokowodne

Jak słusznie zauważa minister Sokołow, na świecie obserwowany jest stały trend wprowadzania do żeglugi dużych jednostek morskich, co obniża armatorom koszty transportu morskiego, a portom głębokowodnym i mającym stosownie długie nabrzeża, podnosi ich konkurencyjność na rynku. Duże statki, znajdujące się obecnie w światowej żegludze wymagają głębokości na torach podejściowych i w akwenach portowych - od 17 do 22 m. 

W Rosji porty głębokowodne o takich parametrach są praktycznie nieobecne. Są tylko port Wostocznyj i Wanino na dalekim Wschodzie, bałtyckie Primorsk i Ust-Ługa, na południu Noworosyjsk, które generalnie obsługują ładunki płynne (produkty naftowe i ropopochodne). Taki stan zmniejsza konkurencyjność rosyjskich portów w porównaniu z portami głównych krajów Azji Południowo-Wschodniej, Indii i Ameryki Łacińskiej. Główni konkurenci rosyjskich portów są w Azji i Europie, m.in. na Ukrainie (port w Odessie i Iliczewsku).

W Rosji dominują maksymalne głębokości do 14, 5 m. dla portów ukierunkowanych na ładunki suche. A to nie pozwala na przyjmowanie jednostek typu panamax czy capesize. Przyjmowanie nowoczesnych statków w portach rosyjskich basenu Morza Czarnego i Azowskiego jest możliwa, ale za to nie ma tam odpowiedniej dynamiki przeładunków pod panujące trendy w żegludze.

***

O przeładunkach portowych na południu Rosji oraz o nowym terminalu naftowym „Szecharis” w Noworosyjsku - w cz. 2

Informacje oparte m.in. na stenogramie rozmowy
prezydenta FR Władimira Putina i ministra transportu FR – M. Sokołowa
podczas spotkania dot. rozwoju infrastruktury na południu Rosji,
które odbyło się  w Noworosyjsku, 20 sierpnia 2015r.